Vedic Mantras | वैदिक मंत्रों की संरचना:

Vedic Mantras वेद हिंदू धर्म के पवित्र ग्रंथों में संकलित दिव्य और आध्यात्मिक ऊर्जा से भरपूर श्लोक हैं। ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद और अथर्ववेद में ये मंत्र पाए जाते हैं, और ये मंत्र ब्रह्मांडीय शक्तियों की स्तुति, ध्यान, आराधना तथा यज्ञों में उच्चारित किए जाते हैं।

वैदिक मंत्र चार वेदों (ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद और अथर्ववेद) में पाए जाते हैं। यहाँ कुछ महत्वपूर्ण वैदिक मंत्र हिंदी और अंग्रेज़ी में दिए गए हैं, साथ ही उनके अर्थ भी लिखे गए हैं।

• मंडल (Mandalas) – 10 खंड (विशेष रूप से ऋग्वेद में)
• सूक्त (Suktas) – 1028 सूक्त (स्तुतियाँ)
• मंत्र (Mantras) – लगभग 10,552 मंत्र
• छंद (Chandas) – गायत्री, अनुष्टुप, त्रिष्टुप, जगती आदि

1. ऋग्वेद का प्रथम मंत्र (First Mantra of Rigveda)

📖 ऋग्वेद 1.1.1

संस्कृत (हिंदी लिपि):

ॐ अग्निमीळे पुरोहितं।
यज्ञस्य देवमृत्विजम्।
होतारं रत्नधातमम्॥

English Transliteration:

Om Agnimīḷe Purohitaṁ
Yajñasya Devamṛtvijam
Hotāraṁ Ratnadhātamam

अर्थ (Meaning in Hindi):

यह मंत्र अग्नि देव को समर्पित है, जो यज्ञों के माध्यम से देवताओं तक हमारी प्रार्थना पहुँचाते हैं।

Meaning in English : This mantra is the first verse of the Rigveda and is dedicated to Agni (the fire deity), who connects people with gods। It shows how Agni prays to the gods and blesses his devotees। ✨

1. ಋಗ್ವೇದದ ಪ್ರಥಮ ಮಂತ್ರ

ಮಂತ್ರ:
ಅಗ್ನಿಮೀಳೇ ಪುರೋಹಿತಂ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ದೇವಂ ರ್ತ್ವಿಜಮ್ | ಹೋತಾರಂ ರತ್ನಧಾತಮಮ್ ||

ಅರ್ಥ:
“ಅಗ್ನಿದೇವತೆಯನ್ನು ನಾನು ಪೂಜಿಸುತ್ತೇನೆ, ಅವನು ಯಜ್ಞದ ಪುರೋಹಿತ, ದೇವತೆಗಳ ಋತ್ವಿಕ್ ಮತ್ತು ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಧನವನ್ನು ನೀಡುವವನು.”

2. गायत्री मंत्र (Gayatri Mantra)

📖 ऋग्वेद 3.62.10

संस्कृत:

ॐ भूर्भुवः स्वः।
तत्सवितुर्वरेण्यं।
भर्गो देवस्य धीमहि।
धियो यो नः प्रचोदयात्॥

English Translation:

Om Bhur Bhuvah Swah,
Tat Savitur Varenyam,
Bhargo Devasya Dhīmahi,
Dhiyo Yo Nah Prachodayāt.

अर्थ (Meaning in Hindi):

हे परम प्रकाशमान देव! हम आपके दिव्य तेज का ध्यान करते हैं। वह हमारी बुद्धि को सत्कर्म की ओर प्रेरित करे।

Meaning in English

Divine Light! We meditate upon Your radiant brilliance. May You inspire our intellect towards righteousness

ಗಾಯತ್ರೀ ಮಂತ್ರ

ಮಂತ್ರ:
ಓಂ ಭೂರ್ಭುವಃ ಸ್ವಃ ತತ್ಸವಿತುರ್ವರೇಣ್ಯಂ ಭರ್ಗೋ ದೇವಸ್ಯ ಧೀಮಹಿ ಧಿಯೋ ಯೋ ನಃ ಪ್ರಚೋದಯಾತ್ ||

ಅರ್ಥ:
“ಓಂ (ಪರಬ್ರಹ್ಮ), ಭೂ, ಭುವ, ಸ್ವರ್ (ಮೂರು ಲೋಕಗಳು). ನಾವು ಸವಿತೃದೇವರ (ಸೂರ್ಯ) ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ತೇಜಸ್ಸನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತೇವೆ. ಅವನು ನಮ್ಮ ಬುದ್ಧಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಾಶಗೊಳಿಸಲಿ.”

Credit goes to SeriesBhaktiSagar Gayitri mantra 108 Times

Sanskrit:

ॐ नमः शिवाय।

English Transliteration:

Om Namah Shivaya.

Meaning in Hindi:
हे भगवान शिव! आपको नमस्कार है। मैं आपको समर्पित हूं और आपकी कृपा चाहता हूं।

Meaning in English:
O Lord Shiva! I bow to You. I surrender myself to You and seek Your blessings.

ಓಂ ನಮಃ ಶಿವಾಯ

ಮಂತ್ರ:
ಓಂ ನಮಃ ಶಿವಾಯ ||

ಅರ್ಥ:
“ಪರಮಶಿವನಿಗೆ ನನ್ನ ನಮಸ್ಕಾರ. (ಓಂ ಎಂಬುದು ಪರಮಾತ್ಮನ ಶಬ್ದ, ‘ನಮಃ ಶಿವಾಯ’ ಎಂದರೆ ಶಿವನಿಗೆ ವಂದನೆ.)”

4. महा मृत्युंजय मंत्र (Maha Mrityunjaya Mantra)

📖 ऋग्वेद 7.59.12

संस्कृत:

ॐ त्र्यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टिवर्धनम्।
उर्वारुकमिव बन्धनान् मृत्योर्मुक्षीय मामृतात्॥

English Transliteration:
Om Tryambakam Yajāmahe Sugandhim Puṣṭi-Vardhanam,
Urvārukam-Iva Bandhanān Mrtyor Mukṣīya Mā’mrtāt.

Meaning in Hindi:
हम त्रिनेत्रधारी भगवान शिव की पूजा करते हैं, जो सुगंधित और पोषण देने वाले हैं। कृपया हमें मृत्यु के बंधनों से मुक्त करें और अमरता प्रदान करें।

Meaning in English: This mantra asks for prosperity, health, and well-being for all living things, as well as for world peace and happiness.

 ಮಹಾ ಮೃತ್ಯುಂಜಯ ಮಂತ್ರ

ಮಂತ್ರ:
ಓಂ ತ್ರ್ಯಂಬಕಂ ಯಜಾಮಹೇ ಸುಗಂಧಿಂ ಪುಷ್ಟಿವರ್ಧನಮ್ | ಉರ್ವಾರುಕಮಿವ ಬಂಧನಾನ್ ಮೃತ್ಯೋರ್ಮುಕ್ಷೀಯ ಮಾಽಮೃತಾತ್ ||

ಅರ್ಥ:
“ನಾವು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಳ್ಳ (ಶಿವ)ನನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತೇವೆ, ಸುಗಂಧಿಯಾದ, ಸಕಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುವವನನ್ನು. ಅವನು ನಮ್ಮನ್ನು ಮರಣದ ಬಂಧನದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಿ, ಅಮೃತತ್ವವನ್ನು ನೀಡಲಿ.”

5. पुरुषसूक्त मंत्र (Purusha Sukta Mantra)

📖 ऋग्वेद 10.90.1

Sanskrit (हिंदी):

ॐ सहस्रशीर्षा पुरुषः।
सहस्राक्षः सहस्रपात्।
स भूमिं विश्वतो वृत्वा।
अत्यतिष्ठद्दशाङ्गुलम्॥

English Transliteration:

Om Sahasraśīrṣā Puruṣaḥ
Sahasrākṣaḥ Sahasrapāt
Sa Bhūmiṁ Viśvato Vṛtvā
Atyatiṣṭhaddaśāṅgulam

Meaning In English: This hymn describes the cosmic being, Purusha, who has thousands of heads, eyes, and feet, encompassing the universe and extending beyond it.

अर्थात्:
परम पुरुष (ब्रह्मांडीय चेतना) के पास सहस्रों सिर, नेत्र और चरण हैं। वह पूरे ब्रह्मांड में है और उससे भी बाहर है।

ಪುರುಷಸೂಕ್ತ ಮಂತ್ರ

ಮಂತ್ರ:
ಸಹಸ್ರಶೀರ್ಷಾ ಪುರುಷಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರಪಾತ್ | ಸ ಭೂಮಿಂ ವಿಶ್ವತೋ ವೃತ್ವಾ ಅತ್ಯತಿಷ್ಠದ್ದಶಾಂಗುಲಮ್ ||

ಅರ್ಥ:
“ಸಾವಿರ ತಲೆ, ಸಾವಿರ ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಸಾವಿರ ಪಾದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಪುರುಷ (ವಿಶ್ವರೂಪಿ). ಅವನು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಎಲ್ಲ ಕಡೆ ಆವರಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಹತ್ತು ಬೆರಳುಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದಿಂದ ಮೀರಿದ್ದಾನೆ.”

6. नासदीय सूक्त (Nasadiya Sukta)

📖 ऋग्वेद 10.129.1–7

Sanskrit (हिंदी)

नासदासीन्नो सदासीत्तदानीं
नासीद्रजो नो व्योमा परो यत्।
किमावरीवः कुह कस्य शर्मन्न
म्भः किमासीद्गहनं गभीरम्॥

English Transliteration:

Nā́sadāsīn nó sádāsīt tadā́nīṃ
Nā́sīd rájo nó výomā paró yát
Kím ā́varīvaḥ kúha kásya śármann
Ambháḥ kím āsīd gáhanaṃ gabhīrám

अर्थ:
सृष्टि की उत्पत्ति से पहले न अस्तित्व था, न अनस्तित्व। न आकाश था, न कोई ऊँचाई-नीचाई। तब केवल एक अनंत शक्ति थी, जिसका कोई नाम नहीं था। यह रहस्य आज भी अनसुलझा है कि सृष्टि किस प्रकार प्रकट हुई।

English Meaning: This hymn delves into the origins of the universe, pondering the existence of neither non-being nor being, and the mysteries surrounding creation.

Click here for Vedic Mantra Part 2

ನಾಸದೀಯ ಸೂಕ್ತ (Nasadiya Sukta – Rigveda 10.129)

ಮಂತ್ರ:
ನಾಸದಾಸೀನ್ ನೋ ಸದಾಸೀತ್ ತದಾನೀಂ ನಾಸೀದ್ರಜೋ ನೋ ವ್ಯೋಮಾ ಪರೋ ಯತ್ | ಕಿಮಾವರೀವಃ ಕುಹ ಕಸ್ಯ ಶರ್ಮನಂಭಃ ಕಿಮಾಸೀದ್ ಗಹನಂ ಗಭೀರಮ್ ||

ಅರ್ಥ:
“ಆದಿಯಲ್ಲಿ (ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಮೊದಲು) ಸತ್ (ಅಸ್ತಿತ್ವ) ಇರಲಿಲ್ಲ, ಅಸತ್ (ಅನಸ್ತಿತ್ವ) ಕೂಡ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆಕಾಶವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಅದರಾಚೆ ಏನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಏನು ಆವರಿಸಿತ್ತು? ಎಲ್ಲಿ? ಯಾರ ರಕ್ಷಣೆಗೆ? ಆಳವಾದ, ಗಹನವಾದ ನೀರು (ಅನಂತತೆ) ಮಾತ್ರ ಇತ್ತೇ?”